کرمان

ارگ بم ، بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان | کرمان 

تور پاییز ۱۴۰۳
تور لحظه آخری اجاره خودرو در ترکیه

ارگ بم

در این مطلب از مجله گردشگری تاپ تراول شما را با ارگ بم ، بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان در استان کرمان آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.

بنای ارگ بم (Bam Citadel)، بزرگ ترین مجموعه خشتی جهان، یک دژ بزرگ است که در قلب آن ارگ قلعه واقع شده است، اما به دلیل ظاهر باشکوه این ارگ، که مرتفع ترین قسمت مجموعه به شمار می آید، کل بنای دژ را ارگ بم می نامند. ارگ بم و شهر آن از جمله قلعه های نظامی ارزشمند و تاریخی است که در مجاورت جاده ابریشم قرار دارد.

تور اروپا

تاریخ ساخت این مجموعه، بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران هخامنشی یا اشکانی است و تا اواخر دوره قاجار همچنان مسکونی بوده  است. مصالح اصلی بنا خشت خام و گِل رُس است و به ندرت سنگ، آجر و تنه خرما نیز در آن به کار رفته است. ارگ تاریخی بم از قسمت های متعددی تشکیل شده است که عبارتند از : خندق، دیوار حصار، برج و بارو، دروازه ها، مسجد، بازار، تکیه، آتشکده،کاروانسرا، مدرسه، حمام، زندان، زورخانه، محله های مسکونی با خانه های اعیان نشین یا عامه نشین، بخش حاکم ‍ نشین شامل سربازخانه، اصطبل، آسیاب، خانه فرمانده قشون، بخش اقامت حاکم شامل خانه حاکم و عمارت چهارفصل ، برج دیده بانی و چاه آب.

این بنای بی نظیر در زلزله دی ماه ۱۳۸۲ آسیب جدی دید و بسیاری از کشورها از جمله ژاپن، ایتالیا و فرانسه از ابتدای شروع بازسازی و مرمت مجموعه باستانی ارگ بم با ایران همکاری داشتند.

ارگ بم

تاریخچه

نخستین نشانه‌های شکل‌گیری ارگ بم به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. اما توسعه آن در طی چند صد سال روی داده است و مهمترین دوران‌های گسترش آن به دوره اشکانی، سجلوقی و تیموری برمی‌گردد. بعضی عناصر معماری به کار رفته در ارگ بم مانند ترکیب ویژگی‌های ساختمانی و محیط طبیعی تپه‌ای که بر آن قرار گرفته، شباهت زیادی به تخت جمشید دارد.

پس از رشد ارگ بم در دوره اشکانی، ساسانیان کنترل آن و استان کرمان را در دست گرفتند. با شکست ساسانیان از اعراب، این شهر مورد هجوم اعراب قرار گرفت و آسیب‌های زیادی دید. در دوران امام علی (ع)، خوارج که گروهی شورشی بودند، به کرمان فرار کرده و در ارگ  سنگر گرفتند. بعدها یعقوب لیث صفاری که حکومت صفاریان را در منطقه سیستان و کرمان پایه‌گذاری کرد، توانست خوارج را شکست داده و کنترل ارگ بم را در دست بگیرد.

نخستین باری که از شهر بم در نوشته‌های دوران اسلامی یاد شده، به سده دهم میلادی برمی‌گردد و در آنها، شهر بم یک بازار توسعه یافته و بزرگ است که با کشتزارهای سرسبز پوشانده شده است. بم در آن دوران به واسطه پارچه‌های پنبه رنگارنگ و درختان نخل در کنار بازار پرشکوهش مشهور بوده است.

در سده‌های بعدی فرمانروایی‌های محلی شرق ایران مانند بازمانده‌های مغول و سپس صفویان و قاجاریان از ارگ بم به عنوان یک نقطه استراتژیک در شرق ایران و مسیر تجاری شرق به غرب آسیا که از ایران عبور می‌کرد، استفاده می‌کردند.

ارگ بم

ارگ بم و زلزله سال ۱۳۸۲

در اثر زلزله دی ماه ۱۳۸۲ که تلفات زیادی به مردم و شهر بم وارد کرد، ارگ بم هم آسیب فراوانی دید و در لیست اثار تاریخی در خطر یونسکو قرار گرفت. اما به تدریج روند بازسازی آن آغاز شد و به کمک کشورهای دیگر، اکنون ارگ بم از لیست آثار در خطر بیرون آمده است.

معماری

از شکل ظاهری ارگ این طور برمی‌آید که طراح یا طراحان آن از همان ابتدای کار، شکل نهایی کل شهر را پیش‌بینی کرده بودند. ارگ بم همچون شهر کوچکی است که به‌شکل دژی عظیم و مستحکم ساخته شده است تا علاوه بر برقراری امنیت در شهر، مانع از نفوذ دشمن شود. وجود برج و بارو در این قلعه و همین طور راه‌های مخفی و مقر فرماندهان نظامی در قله، از امنیت بالای آن حکایت دارد.

ارگ بم

نتایج مطالعات پژوهشگران نشان می‌دهد که مجموعه ارگ بم مشابه نمونه‌های زیادی در آسیای میانه و بین‌النهرین، دارای ویژگی‌های ساختاری یک شهر هیپودامین (شطرنجی) است. ارگ مذکور مطابق با سنت مادها و پارتیان روی تپه‌ای بلند ساخته شده است تا هم دسترسی دشمنان به آن دشوار شود و هم تسلط بر مناطق اطراف افزایش یابد. علاوه بر این، استقرار مقر حکومتی در بالاترین نقطه قلعه باعث اشراف بر سطوح پایین‌تر شده بود و با توجه به مسیر شیب‌دار منتهی به بخش حکومت‌نشین، دسترسی به آن سخت‌تر می‌شد.

در این قلعه خشتی ۲۵۰۰ ساله از گل رس، لاشه سنگ، کاه و خشت خام برای مصالح استفاده شده که همین امر باعث حفظ اسکلت اصلی آن در طول قرن‌ها شده است. استحکام و عظمت قلعه بم باعث شد که در دوره قاجار، عمادالسطنه آن را «قلعه‌ خدای آفریده» بنامد.

ویژگی‌های مهندسی ارگ بم از این حکایت دارد که صدها سال پیش سازندگان ارگ از مهندسی باد و ترکیب آن با مهندسی آب و معماری استفاده کرده بودند تا سیستم تهویه و تنظیم رطوبت داشته باشند. با توجه به گرمای زیاد و رطوبت کم این منطقه، محلی با بیشترین میزان باد برای ساخت ارگ انتخاب شده است؛ به این ترتیب که باد از بخش غربی ارگ وارد و با عبور از فضاها و دالان‌ها راهی حاکم‌نشین می‌شد.

ارگ بم

دسترسی

ارگ بم در جنوب شرقی ایران، در شهر بم استان کرمان قرار دارد. این بنای کهن در شمال رودخانه‌ پشت‌رود و بر بالای صخره‌ای وسیع ساخته شده است؛ به‌طوری که شهر بم و دیوار معروف به شهربست، در جنوب آن قرار دارد و از شرق با یخچال قدیمی و باغ‌های محله‌ باغ دروازه و بقایای مسجد حضرت رسول (ص)، از غرب با محله‌ مزار خواجه مراد و از جنوب با محله‌ حافظ آباد و پارک ارگ همسایه است.

  • ساعت بازدید: ۶ ماه اول سال از ساعت ۷:۳۰ صبح تا ۱۹ و ۶ ماه دوم سال از ساعت ۷:۳۰ تا ۱۷
  • آدرس: استان کرمان، شهر بم، خیابان بهمن

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

بخش های ضروری علامت گذاری شده اند *